Faez Ehya فائز احیا
از زمان‌های گذشته تاکنون روش‌های مختلفی برای جمع‌آوری داده‌های مبتنی بر مکان وجود دارد که از آن جمله می‌توان به مشاهدات نجومی، فتوگرامتری، نقشه‌برداری و سنجش‌ازدور اشاره نمود. سنجش‌ازدور از زمره روش‌های جمع‌آوری داده محسوب می‌گردد که در آن کمترین میزان تماس مستقیم با اشیاء و عوارض مورداندازه‌گیری را داشته و برخلاف سایر روش‌ها که عوامل انسانی در گردآوری و تفسیر داده‌های زمینی نقش دارند، درروش سنجش‌ازدور این وظیفه بر عهده سنجنده‌ها خواهد بود.
یکی از منابع تأمین‌کننده داده‌های مکانی، تصاویر اخذشده به‌وسیله ماهواره، موسوم به فن سنجش‌ازدور است. بر اساس تعریف هارپر سنجش‌ازدور، سنجیدن اشیاء از یک‌فاصله، یعنی تشخیص و اندازه‌گیری ویژگی‌های یک جسم بدون تماس بالفعل با آن جسم است.
به‌طورکلی سنجش‌ازدور معروف به RS علم و هنر به دست آوردن اطلاعات درباره یکشی ء، منطقه یا پدیده از طریق تجزیه‌وتحلیل داده‌های حاصله به‌وسیله ابزاری است که در تماس فیزیکی با شیء، منطقه یا پدیده تحت بررسی نباشد.
به‌طور مثال خواندن کلمات نوعی کاربرد علم سنجش‌ازدور است که در آن چشم به‌عنوان سنجنده عمل می‌کند. سنجش‌ازدور می‌تواند تغییرات دوره‌ای پدیده‌های زمین را نشان دهد و در مواردی چون بررسی تغییر مسیر رودخانه‌ها، تغییر حدومرز پیکره‌های آبی چون دریاچه‌ها، دریاها و اقیانوس‌ها، تغییر مورفولوژی سطح زمین و غیره بسیار کارساز است.
سنجش‌ازدور در بسیاری از زمینه‌های علمی و تحقیقاتی کاربردهای گسترده‌ای دارد. ازجمله کاربردهای فن سنجش‌ازدور می‌توان به استفاده از آن در زمین‌شناسی، آب‌شناسی، معدن، شیلات، کارتوگرافی، جغرافیا، مطالعات زیست‌شناسی، مطالعات زیست‌محیطی، سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی، هواشناسی، کشاورزی، جنگلداری، توسعه اراضی و به‌طورکلی مدیریت منابع زمینی و غیره اشاره کرد.
سنجش‌ازدورمی تواند تغییرات دوره‌ای پدیده‌های سطح زمین را نشان دهد و در مواردی چون بررسی تغییر مسیر رودخانه‌ها، تغییر حدومرز پیکره‌های آبی چون دریاچه‌ها، دریاها و اقیانوس‌ها، تغییر مورفولوژی سطح زمین و غیره بسیار کارساز است. افزون بر این‌یک سیستم سنجش‌ازدور با توجه به این‌که بر اساس ثبت تغییرات و اختلاف‌های بازتابش الکترومغناطیسی از پدیده‌های مختلف کار می‌کند، می‌تواند حدومرز پدیده‌های زمینی اعم از مرز انواع خاک‌ها، سنگ‌ها، گیاهان، محصولات کشاورزی گوناگون و … را مشخص کند. سنجش‌ازدور در پیش‌بینی وضع هوا و اندازه‌گیری میزان خسارت ناشی از بلایای طبیعی، کشف آلودگی آب‌ها و لکه‌های نفتی در سطح دریا، اکتشافات معدنی نیز کاربرد دارد. بدون شک استفاده از این فن در مطالعات اکتشافی و منابع طبیعی و سایر موارد پیش‌گفته نه‌تنها سرعت انجام مطالعات را بیشتر می‌کند، بلکه ازنظر دقت و هزینه و نیروی انسانی نیز بسیار باصرفه‌تر است.
درزمینهٔ کاربردهای داده‌های ماهواره‌ای می‌توان به‌طور اختصار به موارد زیر اشاره کرد:
الف- مطالعه تغییرات دوره‌ای
برخی از پدیده‌ها و عوارض سطح زمین در طی دوره زمانی تغییر می‌یابد. علت این تغییرات می‌تواند عوامل طبیعی مانند سیل، آتش‌فشان، زلزله، تغییرات آب و هوایی، یا عوامل مصنوعی مانند دخالت انسان در محیط‌زیست باشد. برای مثال تغییر سطح آب دریای خزر در طی یک دوره ۱۰ تا ۲۰ ساله، تغییر میزان سطح پوشش و جنگل‌ها در شمال کشور و تغییر پوشش گیاهی نخل در جنوب کشور و میزان آسیب آن‌ها در دوران جنگ را می‌توان با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای با دقت بسیار زیادی مطالعه کرد.
ب- مطالعات زمین‌شناسی
ج- مطالعات کشاورزی جنگلی
تشخیص و تمایز گونه‌های گیاهی مختلف، محاسبه سطح زیر کشت محصولات کشاورزی، مطالعه مناطق آسیب‌دیده کشاورزی براثر کم‌آبی یا حمله آفت‌های مختلف به آن‌ها ازجمله مهم‌ترین کاربردهای داده‌های ماهواره‌ای است. تهیه نقشه جامع پوشش گیاهی هر منطقه، تهیه نقشه آبراهه‌ها و ارتباط آن‌ها با مناطق مستعد کشت و برآورد میزان محصول زیر کشت از کاربردهای دیگر چنین اطلاعاتی است. لازم به ذکر است که وزارت بازرگانی و کشاورزی کشور ایالات‌متحده آمریکا از ابتدای تکوین فنّاوری سنجش‌ازدور همه‌ساله محصول کشاورزی کشور آمریکا و تمام کشورهای جهان را با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای برآورد می‌کند تا برای برنامه‌ریزی بازار و تولید اطلاعات مفید و لازم را به دست آورد. افزون بر این مطالعه میزان انهدام جنگل‌ها و یا میزان پیشرفت جنگل‌کاری از کاربردهای دیگر این تصاویر است.
د- مطالعات منابع آب
مطالعه آب‌های سطحی منطقه و تهیه نقشه آبراهه‌ها، بررسی تغییر مسیر رودخانه‌ها براثر عوامل طبیعی یا مصنوعی، تخمین میزان آب سطحی هر منطقه ازجمله جالب‌ترین کاربرد داده‌های ماهواره‌ای است. کشور ما ازجمله کشورهایی است که باوجود داشتن منابع آب‌های سطحی در بسیاری مناطق از مشکل کم‌آبی رنج می‌برد که استفاده از فنّاوری نوین و به دست آوردن اطلاعات دقیق می‌تواند راهگشای استفاده بهتر از منابع آب کشور باشد.
ح- مطالعات دریایی
از فنّاوری سنجش‌ازدور بخصوص در چند زمینه مهم کاربردهای دریایی می‌توان استفاده کرد که از آن جمله مطالعات دوره‌های پیشروی و پس‌روی کرانه دریا؛ مطالعات عمومی ویژگی‌ها و خصوصیات توده‌های آبی مثل نقشه دمای سطح و رنگ آب و نقشه تراکم میزان کلروفیل و پلانکتون و مطالعات مربوط به تأثیر سایر پدیده‌ها بر دریا، ازجمله وضعیت حرکت تندی امواج دریا و غیره هستند.
تابه‌حال سنجنده‌ها و ماهواره‌های مخصوصی فقط برای مطالعات دریاها و اقیانوس‌ها طراحی و ساخته‌شده است. مهم‌ترین این ماهواره‌ها عبارت‌اند از ماهواره «موس» ژاپن و ماهواره «سی ست» آمریکا.
و- مطالعه بلایای طبیعی
امروزه برآورد میزان خسارت ناشی از بلایای طبیعی از قبیل سیل، زلزله، آتش‌فشان، طوفان و غیره با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای بسیار متداول است. تعیین راهبرد مناسب برای جلوگیری و کاهش خسارت بلایای طبیعی ازجمله دیگر کاربردهای داده‌های ماهواره‌ای است.
مهم‌ترین قابلیت‌های داده‌های سنجش‌ازدور داده‌های سنجش‌ازدور به دلیل یکپارچه و وسیع بودن، تنوع طیفی، تهیه پوشش‌های تکراری و ارزان بودن، در مقایسه با سایر روش‌های گردآوری اطلاعات از قابلیت‌های ویژه‌ای برخوردار است که امروزه عامل نخستین در مطالعه سطح زمین و عوامل تشکیل‌دهنده آن محسوب می‌شود. امکان رقومی بودن داده‌ها موجب شده است که سامانه‌های کامپیوتری بتوانند از این داده‌ها به‌طور مستقیم استفاده کنند و سامانه‌های داده‌ها جغرافیایی و سامانه‌های پردازش داده‌ها ماهواره‌ای با استفاده از این قابلیت طراحی و تهیه‌شده است. سهل‌الوصول بودن داده‌ها، دسترسی سریع به نقاط دورافتاده و دقت بالای آن‌ها از امتیازات خاص این فن محسوب می‌شود.
ادامه دارد…
نوشته سنجش از راه دور ماهواره‌ای چیست و به چه‌کار می‌آید؟ (بخش نخست) اولین بار در فـــائـــز پدیدار شد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر